تالاب شادگان خوزستان و فرصتی دیگر

دیوان محاسبات کشور بار دیگر مهلت اجرای طرح انتقال آب از رودخانه کارون به تالاب شادگان را تا اوایل بهمن امسال تمدید کرد تا شاید اجرای این طرح بتواند بخشی از مشکلات این تالاب بین المللی را در خوزستان که تاکنون به جز فرصت سوزی چیزی در پی نداشته، حل کند.
تالاب شادگان از بزرگترین تالاب های کشور بیش از ۲۰ سال است در فهرست قرمز تالاب های بین المللی قرار گرفته و به تدریج در حال از بین رفتن است.
در این مدت نه تنها مسوولان برای حفظ حیات و نجات آن اقدامی انجام نداده اند بلکه با سدسازی، رعایت نشدن نیاز آبی تالاب، تخلیه پساب آلوده مزارع نیشکر، پرورش ماهی و پساب شرکت فولاد خوزستان، عبور لوله های نفتی، فعالیت واحد پتروشیمی، و تخلیه زباله های شهری، شرایط قرار گرفتن این تالاب منحصر به فرد را در فهرست قرمز فراهم کرده بطوریکه ممکن است از فهرست تالاب های بین المللی خارج شود.
تامین نشدن حق آبه مورد نیاز تالاب شادگان و قرار گرفتن برخی صنایع کلان خوزستان در مجاورت این تالاب از جمله مسایلی است که مشکلات بسیاری را برای تالاب شادگان و ساکنان بومی این منطقه به وجود آورده،و در سال های اخیر نیز صدور مجوز برای ساخت شرکت فولاد شادگان و تلاش برای دریافت مجوز احداث شرکت پتروشیمی شادگان نیز موجب شده بسیاری از کارشناسان آینده ای بدتر از امروز را برای تالاب شادگان پیش بینی کنند.
***پروژه های بر روی کاغذ برای نجات تالاب
مهلت دیوان محاسبات کشور برای اجرای طرح انتقال آّب از رودخانه کارون به تالاب شادگان با هدف نجات بخش های خشک شده این تالاب به پایان رسید تا بار دیگر مسوولان محیط زیست خوزستان با متقاعد کردن دیوان محاسبات کشور و گرفتن فرصت برای اجرای این پروژه تا بهمن امسال از بازگشت اعتبارات این طرح جلوگیری کنند.
مدیرکل محیط زیست استان خورستان با اشاره به مشکلات تالاب شادگان دراین باره گفت: به دلیل انتخاب شدن پیمانکار طرح در چند گام کاری، مدتی در اجرای این طرح وقفه ایجاد شد.
ˈاحمدرضا لاهیجان زاده ˈ افزود: تمامی موانع برای اجرای این پروژه برطرف و این طرح نیز توسط پیمانکار بومی استان، اجرایی می شود.
وی اظهارکرد:کار تجهیز کارگاه در حال انجام است و امیدواریم این پروژه تا پیش از پایان امسال اجرایی شده و شاهد انتقال آب از رودخانه کارون به تالاب شادگان باشیم.
وی افزود: اعتبار این طرح از محل اعتبارات طرح احیای تالاب و مهار ریز گردها به مبلغ ۳۰ میلیارد ریال تامین می شود.
با وجودی که طرح های انتقال آب در سال های گذشته از سر شاخه های کارون به استان های مرکزی با سهولت انجام، و در کوتاه ترین زمان ممکن و با هرگونه توجیهی اعتبارات مورد نظر اینگونه طرح ها تامین شده، طرح انتقال آب به تالاب شادگان با وجود فرصت یک ماهه
دیوان محاسبات، همچنان در هاله ای از ابهام است و این بار گفته می شود وجود معارض، مشکل اصلی اجرایی نشدن طرح تاکنون بوده است.
فرماندار شادگان در خصوص مهلت دیوان محاسبات کشور برای اجرای طرح انتقال آب رودخانه کارون به تالاب شادگان گفت: وجود معارض موجب شد این پروژه با مشکل روبه رو شود اما در این زمینه انتظار داریم همکاری لازم صورت پذیرد زیرا که تا پیش از این تا شهریور امسال برای اجرای این پروژه مهلت داده شده بود که این زمان تا بهمن امسال تمدید شده است.
ˈعبدالزهرا سنواتیˈ افزود: در صورت اجرایی نشدن پروژه انتقال آب کارون به تالاب بین المللی شادگان اعتبار آن برگشت داده خواهد شد.
وی گفت: پروژه انتقال آب کارون به تالاب شادگان از موضوعات حیاتی در این شهرستان است، و هفته گذشته به همراه مدیرکل محیط زیست خوزستان دیداری از مراحل اجرایی پروژه انجام شد و مشاور طرح اعلام کرد که اجرای آن دوباره از سر گرفته شده است.
***تامین حق آبه مشکل تالاب شادگان را حل خواهد کرد
خشکسالی پی در پی در خوزستان بویژه در شش سال گذشته و مشکلاتی که در استان به واسطه این پدیده به وجود آمد موجب شده حجم حق آبه تالاب های استان خوزستان بر روی کاغد باقی مانده و هیچ گاه این حق آبه به تالاب های استان بویژه دو تالاب شادگان و هورالعظیم اختصاص داده نشود.
مدیرعامل موسسه فرهنگی و زیست محیطی اتحاد کارون مهمترین مشکل تالاب شادگان را تامین نشدن حق آبه این تالاب می داند.
ˈامین کعبی نیاˈ با اشاره به اینکه تالاب بین المللی شادگان با ۴۰۰ هزار هکتار مساحت یکی از تالاب های منحصر به فرد کشور است افزود: تالاب بین المللی شادگان دارای سه اکوسیستم مختلف آب های شیرین،آب های نیمه شور و آب های شور است که همین امر اهمیت تالاب را بیش از پیش افزایش داده است.
وی گفت: منبع اصلی تغذیه تالاب شادگان رودخانه جراحی است که در سال های گذشته سدهای ساخته شده، مصارف صنعتی و سهمیه هایی که برای صنایعی نفتی و صنعتی درنظر گرفته شده ، موجب شده سهم و حق آبه تالاب شادگان به شدت کاهش یابد و تمامی عوامل یاد شده در حق آبه حداقلی تالاب شادگان سهیم باشند.
این کارشناس حوزه محیط زیست افزود:در چند سال گذشته که خوزستان با مشکل خشکسالی روبه رو بود، به دلیل تامین نشدن حق آبه این تالاب در برخی از سال ها، بیشتر نقاط این تالاب خشک شده است.
وی گفت:یکی از مشکلات اصلی تالاب شادگان ورود پساب های صنعتی شرکت فولاد خوزستان است که این پساب ها مستلزم تصفیه است، در حالی که در این بخش مشکلاتی وجود دارد که تاکنون رفع نشده است.
کعبی نیا افزود: در سال هایی که خشکسالی مشکلات بسیاری را برای خوزستان به وجود آورده بود، مسوولان برای رفع کم آبی تالاب مجبور شدند بین دو گزینه بد و بدتر، ورود پساب های نیشکر به تالاب (برای رفع مشکلات کم آبی تالاب) و یا خشک ماندن تالاب شادگان گزینه بد که همان ورود زه آب نیشکر بود را انتخاب کنند.
وی گفت: این در حالی است که در آن زمان خشکسالی در خوزستان وجود داشت، اما در سال گذشته بارندگی ها به مراتب بهتر از سال های گذشته بوده و همین امر موجب شد وضعیت تالاب کمی بهتر شود.
این کارشناس زیست محیطی اظهارکرد: هم اکنون در مجاورت این تالاب صنایع کلانی مانند فولاد،پتروشیمی و نفت وجود دارد که تمامی این صنایع برای ادامه فعالیت به آب نیاز دارند و آب مورد نیاز این صنایع نیز بیشتر از آب تالاب تامین می شود.
کعبی نیا افزود: مهمترین خطر برای تالاب شادگان ورود پساب های شرکت فولاد خوزستان و نیشکر است، در سال های گذشته صنایع به شکل چشم گیری در اطراف این تالاب گسترش یافته، و در اصل این تالاب است که هزینه تمامی این اقدامات را با مرگ و میر گونه های نادر و کمیاب آبزیان و برخی پرندگان خود می پردازد.
وی در خصوص حق آبه تالاب شادگان گفت: هیچ گاه ورودی آب به عنوان حق آبه به این تالاب به صورت منظم نبوده و لازم است سازمان آب و برق خوزستان در جلسات جامع طرح تالاب شادگان مسوولیت تامین حق آبه تالاب شادگان را برعهده بگیرد و حق آبه ای که از سوی رودخانه جراحی به این تالاب وارد می شود حفظ شود.
مدیرعامل موسسه فرهنگی و زیست محیطی اتحاد کارون با اشاره به مساله طرح انتقال آب موسوم به بهشت آباد افزود: درحالی مساله انتقال آب به استان های دیگر از جمله اصفهان مطرح است که قرارشده این آب صرف مصارف صنعت و کشاورزی شود،در حالی که در سال های گذشته با احداث ۱۵هزار حلقه چاه غیر مجاز در استان اصفهان سفره های آب زیر زمینی در این استان خالی شده است.
کعبی نیا گفت:در صورت اجرایی شدن طرح انتقال آب بهشت آباد با حجم اعلام شده دیگر آبی در کارون باقی نخواهد ماند تا به تالاب شادگان منتقل شود.
*** شادگان زیر چرخ های صنعت
برخی از کارشناسان معتقدند که مشکلات تالاب شادکان در سال های اخیر به دلیل صنایع موجود در منطقه به شدت افزایش یافته است اما یکی از صنایعی که همواره از آن به عنوان یکی از مشکلات اصلی تالاب شادگان نام برده می شود احداث شرکت فولاد شادگان است.
در سال ۸۵ دولت نهم در نخستین سفر خود به خوزستان طرح احداث کارخانه فولاد شادگان را به تصویب رساند، در این بین مخالفت کارشناسان نیز راه به جایی نبرد و با حمایت استانداری خوزستان، سازمان حفاظت محیط زیست تسلیم این تصمیم شد و کمیته ارزیابی زیست محیطی در سال ۸۶ طرح فولاد شادگان را تصویب کرد.
طرح فولاد شادگان که در ۳۶ کیلومتری شادگان و ۱۰ کیلومتری سربندر (بندر امام) اجرا می شود در سال ۹۰ به طرح های ˈمهر ماندگارˈ پیوست و قرار شد که با اختصاص اعتبار ویژه پیش از پایان دولت دهم به اتمام برسد.
در این خصوص کعبی نیا معتقد است که در دولت های گذشته و در جریان سفرهای هیات دولت به خوزستان، برخی نماینده های مردم در مجلس شورای اسلامی خواستار ایجاد پروژه های صنعتی برای کاهش نرخ بیکاری در شهرهای محروم بودند.
این کارشناس مسایل زیست محیطی افزود: تصمیمات سیاسی و لحظه ای مشکلات تالاب شادگان را بیشتر کرده است.
***سازمان محیط زیست مخالف ساخت شرکت پتروشیمی درپناهگاه حیات وحش شادگان
از دیگر طرح های صنعتی که مسوولان اداره کل محیط زیست خوزستان با اجرای آن در محدوده تالاب شادگان به شدت مخالفت کرده اند طرح احداث شرکت پتروشیمی تخت جمشید در محدوده پناهگاه حیات وحش تالاب شادگان است.
طرحی که در سال ۸۴ درخواست آن توسط مدیرعامل شرکت پتروشیمی تخت جمشید ارایه شد و یک سال بعد سازمان محیط زیست با ارزیابی نقشه زمین درخواست شده از سوی این شرکت، که شامل زمین های پناهگاه حیات وحش تالاب بین المللی شادگان بود، با اجرای این طرح مخالفت کرده و خواستار جابجایی زمین درخواست شده برای این طرح شد.
با توجه به صادر نشدن مجوز برای ساخت این شرکت از سوی سازمان محیط زیست، پیگیری شرکت پتروشیمی تخت جمشید موجب شد بار دیگر این طرح در سال ۹۰ در کمیته ارزیابی محیط زیست بررسی، و بر اساس نظر ارایه شده از سوی کارشناسان، سازمان محیط زیست بار دیگر با اجرای این طرح مخالفت کرد.
اما بر اساس گفته های ˈنسرین اشراقیان ˈ کارشناس اداره کل محیط زیست خوزستان در کمیته ارزیابی طرح پتروشیمی شادگان، حتی مشاور زیست محیطی طرح حاضر به دفاع از این پروژه نشد و دلیل این امر را نداشتن هرگونه توجیه پذیری ساخت شرکت پتروشیمی در این تالاب اعلام کرد.
وی در خصوص اجرایی شدن پروژه پتروشیمی شادگان افزود: در آخرین نشست برای احداث آن که در سازمان محیط زیست کشور برگزار شد، سازمان مخالفت صریح خود را برای ساخت این شرکت در پناهگاه حیات وحش تالاب شادگان اعلام کرد.
اما بر اساس گفته های برخی کارشناسان سازمان محیط زیست خوزستان هم اینک مسوولان نیروگاه گاز و شرکت پتروشیمی تخت جمشید، در تلاش برای گرفتن مجوز زیستی محیطی از سازمان محیط زیست هستند.
با وجودی که تجربه گذشته نشان داده مخالفت محیط زیست خوزستان در اجرای پروژه های صنعتی مانند شرکت فولاد شادگان بی اثر بوده حال باید دید اداره کل محیط زیست خوزستان که مصرانه خواستار جلوگیری از تکرار این روند است و با ساخت شرکت پتروشیمی شادگان مخالفت کرده می تواند در مقابل تصمیمات سیاسی و صنعتی مقاومت کند یا چندی دیگر باید شاهد آغاز کلنگ زنی پروژه ای دیگر در بستر سبز تالاب بین المللی شادگان باشیم.
*صنعت گردشگری حلقه فراموش شده در توسعه تالاب شادگان
تالاب شادگان یکی از مناظر جالب توجه و ارزشمند در کشور است که تنها برنامه ریزی در حوزه توسعه گردشگری این منطقه می تواند بخش قابل توجهی از مشکلات بیکاری مردم بومی این تالاب را حل کند.
در این خصوص ˈرزاق مجدمˈ راهنمای تور تالاب شادگان می گوید: در سال های گذشته اداره کل میراث فرهنگی خوزستان ایستگاه گردشگری در منطقه احداث کرد، اما به دلیل اینکه پس از آن اقدامات دیگری برای گسترش و بهبود وضعیت انجام نشد، مردم نیز استقبال زیادی از تورهای گردشگری تالاب شادگان نداشتند.
وی افزود: به عنوان نمونه می توان از تالاب انزلی که هم اکنون یکی از جاذبه های گردشگری کشور است نام بردکه با جذب گردشگر توانسته مشکل اشتغال مردم آن نواحی را حل کند، در حالی که مسوولان خوزستان از تالاب شادگان و جاذبه های آن غافل هستند.
این راهنمای تورهای گردشگری تالاب شادگان گفت: ساکنان بومی تالاب شادگان دارای صنایع دستی هستند که می توان با ایجادجایگاهی در تالاب، این صنایع دستی ارزشمند را ارایه داده و زمینه اشتغال را نیز برای جوانان منطقه فراهم کرد.
و کلام آخر اینکه تالاب شادگان سال ها است با تهدیداتی مانند عبور لوله های نفت از درون تالاب شادگان،جاده سازی درون تالاب، ورود فاضلاب شهری و روستایی ، صدور بی رویه اسلحه های شکاری توسط محیط زیست و بهره برداری غیراصولی از منابع تالاب روبه رو است که هر کدام از موارد ذکر شده می تواند تهدیدی برای این تالاب باشد.
با توجه به وضعیت رو به افول تالاب بین المللی شادگان این پرسش برای دوستداران طبیعت مطرح است که به راستی چه کسی پاسخگو است؟ چه کسی مسوول تاخیر در اجرای پروژه احیای تالاب است؟ و چرا خوزستان در جذب اعتبارات این پروژه تاکنون ناتوان بوده است؟