به بهانه ساحل سازی و توسعه گردشگری ؛ با تلاش عوامل دولتی رودخانه کارون تصرف شد!

ام کلثوم الهایی
تعیین نکردن حریم قانونی و خاکریزی شبانه‌روزی در داخل رودخانه کارون، چه بلایی بر سر پرآب‌ترین رودخانه ایران آورده است؟ در روزگاری نه چندان دور وقتی به شوخی از کسی می‌پرسیدند: چه آرزویی داری؟ پاسخ می‌داد: آرزو دارم کارون آسفالت بشود! و این آرزوی دیرینه که در روزگاران گذشته محال به نظر می‌رسید، اینک می‌رود تا در عرصه عمل محقق شود!
کارون بزرگ، یعنی دومین رودخانه بزرگ جهان بعد از می‌سی‌سی‌پی آمریکا (البته در دهه ۳۰ شمسی)، در کنار همه مصایب و بلاهایی که هم اینک با آن‌ها دست به گریبان است به ویژه طی یک دهه اخیر به بهانه ساحل‌سازی و توسعه گردشگری مورد تصرف نهادهای دولتی قرار گرفته است.
تعرض  به حریم رودخانه کارون در حالی صورت گرفته است که در بند خ از ماده یک آیین‌نامه هیات وزیران (مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها) که در سال ۱۳۷۹ به تصویب رسیده، آمده است: “حریم کیفی برای رودخانه‌های تامین کننده آب شرب مقطوعا یکصد و پنجاه متر خواهد بود.”
این در حالی است که این نهاد دولتی پا را از این میزان بسیار فراتر گذاشته و علاوه بر ساحل‌سازی‌های گسترده، توسعه جزایر قدیمی و ایجاد جزیره‌های مصنوعی به تازگی پایه‌های ساختمان جدیدی را در عمق ۵۰ متری در تراز افقی رود کارون و در حد فاصل پل سفید تا پل سیاه اهواز بنیان نهاده است.
استانداری خوزستان ادعا دارد که برای خاکریزی در ساحل غربی کارون و کاهش عرض رودخانه به منظور ساحل‌سازی و ساخت مجموعه‌های تفریحی، مجوزهای لازم را از متولیان دریافت کرده است، اما متولی رودخانه کارون این ادعای استانداری را صراحتا رد می‌کند. محمدرضا شمسایی، مدیرکل سازمان آب و برق خوزستان، خرداد ماه سال جاری در پاسخ به پرسش رسانه‌ها مبنی بر میزان صحت خبر صدور مجوزهای ساخت‌وساز در ساحل کارون و در دل این رودخانه با صراحت به رسانه‌ها گفته بود: اگر بنده مدیر هستم، می‌گویم سازمان آب و برق خوزستان در ارتباط با کارهای سازه‌ای که الان در حریم قانونی رودخانه کارون و در مقطع اهواز در حال انجام است، مجوزی صادر نکرده و تمام ساخت‌وسازهایی که در درون کارون صورت گرفته، بدون مجوز هستند. نکته قابل تامل اینجاست که پروژه‌های استانداری خوزستان در داخل رودخانه کارون و سواحل آن در مقطع اهواز به یک و دو پروژه ختم نمی‌شود.
مهدی مداری، مدیرعامل سازمان عمران ساحل کارون به عنوان یکی از زیر مجموعه‌های استانداری خوزستان به صراحت اعلام کرده است که هم اینک پنج پروژه گردشگری در حوزه رودخانه کارون در مقطع اهواز در حال اجراست، مداری در اظهارات خود، به این که برای احداث این تعداد پروژه به چه میزان در رودخانه کارون خاکریزی شده و به چه میزان از عرض رودخانه کارون کاسته شده، اشاره‌ای نمی‌کند.
گزارش‌های میدانی خبرنگاران محلی از این مساله حکایت دارد که خاکریزی و ریختن نخاله‌های ساختمانی در ساحل غربی کارون، عرض این رودخانه در حد فاصل پل سفید تا پل سیاه اهواز را به ۵۰ متر رسانیده است. عبدالحسن مقتدایی، استاندار خوزستان، ضمن تایید این خاکریزی‌ها در پاسخ به خبرنگاران می‌گوید: “به دنبال این هستیم تا عمق مناسبی در کارون به وجود بیاید و بستر مناسبی برای ساخت مجموعه‌های تفریحی و رفاهی در یکی از جزایر پل هفتم ایجاد شود.” به دنبال این اظهارات، خاکریزی‌ها در دل کارون بی‌وقفه ادامه می‌یابد و کار بدان جا می‌رسد که ساحل غربی کارون می‌رود تا به ساحل شرقی آن متصل شود.
استاندار خوزستان به پشت پرده اهداف استانداری در کاهش عرض رودخانه اشاره‌ای نمی‌کند، اما غلامرضا موسی قزوینی، حقوقدان خوزستانی، به خوبی از اهداف استانداری خوزستان پرده بر می‌دارد و می‌گوید: استانداری خوزستان به دلیل ناتوانی در لایروبی، حفاظت کیفی و نگهداری رودخانه کارون قصد دارد تا عرض آن را به ۵۰ تا ۶۰ متر برساند اهدافی که بعید نیست با انتقال آب کارون از سرشاخه‌ها ارتباط داشته باشد.
قزوینی در توجیه اقدامات استانداری خوزستان می‌گوید: وقتی عرض کارون زیاد باشد و آب زیادی در آن جریان داشته باشد، مردم می‌گویند که کارون آب زیادی دارد، بنابراین انتظار دارند که آب این رودخانه به شهرهایشان انتقال داده شود، اما وقتی عرض کارون کم شود، مردم دیگر از یک رود باریک انتظاری نخواهند داشت.” قزوینی می‌افزاید: با توجه به وجود سدهایی که در بالادست رودخانه کارون بنا شده‌اند، عرض وسیع رودخانه به درد ما نمی‌خورد، عرض رودخانه کارون بین ۶۰ تا ۷۰ متر کفایت می‌کند.
اما اگر بخواهیم قانون فعلی کشور را فصل الخطاب خود قرار دهیم، در این قانون آمده است: حریم قانونی یک رودخانه حریمی است که متولی آن را تعیین کرده باشد و تجاوز از این حریم‌ها پیگرد قانونی دارد؛ مگر این که کلا و اصلا از سوی متولی حریمی برای رودخانه کارون تعیین نشده باشد، در چنین حالتی هر شخصیت حقیقی و حقوقی به خود اجازه می‌دهد به حریم قانونی این رودخانه تجاوز و تعرض کند.
اما خاکریزی شبانه‌روزی در داخل رودخانه کارون، چه بلایی بر سر پرآب‌ترین رودخانه ایران اسلامی در مقطع اهواز آورده است؟
یوسف حجت، مشاور عالی سازمان حفاظت محیط زیست، در پاسخ به این پرسش به خبرنگار ایرنا گفته است: “هم اینک عمق کارون در اهواز به یک متر رسیده و امروز یک قایق تسمه‌ای هم نمی‌تواند در آن حرکت کند و بعید نیست در آینده به یک اتوبان تبدیل شود.” این جمله‌های مختصر، شرح وضعیت رودخانه‌ای است که در روزگاری نه چندان دور کشتی‌های کوچک و بزرگ بسیاری در آن تردد می‌کردند و عمق آبش به قدری بود که کوسه‌های آدمخوارش کماکان در ذهن سالخوردگان باقی مانده‌اند.