در آستانه نخستین بارش باران پاییزی ؛ با تدبیر و عزمی همگانی می توان”آسم پس از طوفان” را کنترل کرد!

با اعلام پیش بینی سازمان هواشناسی خوزستان، اواسط هفته جاری که مقارن با آغاز آخرین ماه فصل پائیز است، نخستین باران پائیزی امسال در اهواز و برخی شهرهای خوزستان خواهد بارید و این در حالی است که طبق مصوبه کارگروه سلامت استان و به پیشنهاد دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز از ماه ها قبل، هرس درختان کنوکارپوس در سطح شهرها در دستور کار شهرداری ها قرار گرفت و به احتمال زیاد آنها تاکنون توانسته اند این ماموریت را به سرانجامی نیک رسانده باشند.
کنوکارپوس که گیاهی عجیب و غریب و غیربومی می باشد و در طی سالیان اخیر، سطح کشت آن در معابر، خیابان ها و پارک های شهر به طرز شگفت انگیزی افزایش یافته است، از آنجا در مظان اتهام ایجاد اختلالات تنفسی پس از نخستین بارش باران های پائیزی قرار گرفت که گرده افشانی و فصل باروری آن بصورت تقریبی مقارن با زمان بارش نخستین باران های پائیزی می باشد و همزمانی این دو پدیده سبب رخداد فعل و انفعالاتی در گرده های آزاد شده توسط این گیاه و پراکنش وسیعشان در هوا و ایجاد حساسیت و تنگی نفس در تعدادی از شهروندان می شود.
نکته قابل تامل، این مهم است که دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز هیچ گاه در گزارشات و داده های خود به این قضیه که گیاه کنوکارپوس آلوده کننده هوا است و یا صنایع نفتی، گازی، پتروشیمی، نیشکر و … آلاینده هوا نیستند، اشاره ای نکرده است، بلکه تمام منظور و مقصود دانشگاه از مطرح کردن موضوع کنوکارپوس، این است که روشن کند علت ایجاد اختلال تنفسی متعاقب بارش نخستین باران های پائیزی در تعداد قابل توجهی از شهروندان در سال های ١٣٩٢، ١٣٩٣ و ١٣٩۴ وجود گرده های فراوان این گیاه غالب، در هوا می باشد که وجود این گرده ها پس از بارش باران سبب بروز حساسیت و رخداد پدیده ای به نام “آسم پس از طوفان” می شود.
اینکه صنایع مختلف موجود در استان آلاینده هوا هستند و این آلودگی ها می تواند اثرات مخربی بر سلامت شهروندان داشته باشد، موضوع متفاوت دیگری است که همواره در محافل و برهه های زمانی مختلف بحث و بررسی شده است، اما باید دقت کرد که این آلاینده ها که سالیان سال است وجود داشته و دارند و همیشه و همه مواقع سال اثرات زیانبارشان را بر سلامت انسان بجای می گذارند، هیچوقت به دنبال بارش نخستین باران پائیزی سبب ساز ایجاد این نوع اختلال تنفسی آن هم در چنین حجمی از مراجعین به اورژانس ها نگشته اند، بلکه این معضل نوظهور از سال ١٣٩٢ ایجاد گردید.
تمام هم و غم دانشگاه نیزهمین مساله است که بتواند علت دقیق ایجاد اختلالات تنفسی در برخی از شهروندان پس از بارش نخستین باران های پائیزی را یافته و با اتخاذ تصمیمات کاربردی از بروز آن جلوگیری نماید که خوشبختانه در سال گذشته با ارائه پیشنهاد هرس کنوکارپوس ها توسط دانشگاه و همراهی و حمایت استانداری، سازمان حفاظت از محیط زیست استان و شهرداری ها و اقدامات صورت گرفته در این راستا در کنار برخی اتفاقات جانبی از جمله بارش دیرهنگام نخستین باران پائیزی، میزان مراجعین تنفسی به اورژانس بیمارستان ها به میزان ٨٠ درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش پیدا کرد.
اگر آلاینده های صنعتی، مقصر بروز تنگی نفس پس از نخستین باران های پائیزی می بودند که می بایست سال گذشته حجم مراجعین دچار تنگی نفس افزایش بیشتری نسبت به سنوات قبل پیدا می نمود، چرا که نخستین باران پاییزی در سال ١٣٩۵ دیرتر از معمول (دهه دوم آذرماه) بارید و غلظت تجمیعی آلاینده ها در آن زمان افزایش بیشتری یافته بود.
با این حال، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز به عنوان متولی حفظ و ارتقاء سلامت بخش قابل توجهی از شهروندان استان خوزستان، علت تنگی نفس رخ داده پس از نخستین باران های پائیزه را واقعه “آسم پس از طوفان” که ناشی از افزایش غلظت گرده های گیاهی در هوا، شکسته شدن و ریز شدنشان در اثر مواجهه با قطرات باران و تنگی نفس بعلت حساسیت مجاری تنفسی به این نوع آلرژن می باشد، گزارش نمود و در مردادماه ١٣٩۵، کارگروه سلامت استان به پیشنهاد این دانشگاه، مصوبه ای به تصویب رساند که بر طبق آن، شهرداری ها موظف شدند درختان کنوکارپوسی را که امکان گلدهی دارند با دریافت دستورالعمل علمی از دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران به گونه ای هرس نمایند که امکان گلدهی از آنها در فصل پاییز که مقارن با نخستین بارشها است گرفته شود تا بدین صورت توان آزادسازی حجم بالای گرده های این گیاه که به فراوانی در شهر دیده می شود، خنثی گردد که ‪این مصوبه در مردادماه سال جاری نیز برای اجرای مجدد به تصویب رسید‬‬.‬‬
از سوی دیگر، پروتکل پیشگیرانه بروز اختلالات تنفسی توسط گروه های آموزشی ریه و طب اورژانس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بر طبق استانداردهای لازم در کنار پروتکل درمانی این نوع مراجعات تدوین گردید، فرمت نوشتاری و الگوریتمی آن به میزان مورد نیاز تکثیر و در اختیار مراکز بهداشتی و درمانی مدنظر در سراسر استان قرار داده شد و همچون سال گذشته از مهرماه، فراخوانی از سوی دانشگاه مبنی بر لزوم مراجعه افراد با سابقه مشکلات تنفسی در سنوات قبل به مراکز بهداشتی و درمانی اعلام گردید تا این افراد به مراکز مذکور مراجعه و برای آنها داروهای مناسب تجویز شود و درمان پیشگیرانه خود را شروع کنند تا بدین صورت با کنترل بیماری تنفسی افراد سابقه دار و شروع مصرف داروهای لازم توسط آنها، بخشی از بار مراجعین تنفسی توجهی کاهش یابد‪.‬‬‬‬
اما از آنجا که گفته می شود “احتیاط، شرط عقل است” بهتر است امسال نیز موقع بارش نخستین باران های پائیزی، مراقب تنفس خود باشیم و به منظور پیشگیری از بروز مشکلات احتمالی تنفسی، پس از نخستین بارانها، تا حد امکان از منزل خارج نشویم، دربها و پنجره ها را بسته نگهداریم، در صورت ضرورت خروج از منزل، از ماسک مناسب استفاده و اگر مشکل تنفسی داریم داروهایمان را بموقع مصرف نماییم.
امیدوارم پس از بارش نخستین باران های پائیزی در امسال نیز، با تدابیر اندیشیده شده و سیاست گذاری های منسجم و حمایت های فرابخشی صورت پذیرفته، تعداد مراجعین از سال گذشته نیز کاهش قابل ملاحظه تری داشته باشد تا حداقل دیگر شاهد بروز چنین معضلی در خوزستانی که درد و معضل کم ندارد، نباشیم.
‪ ‬‬‬
مجتبی اورکی
٢٨ آبان ماه ١٣٩۶