مردی که بر دل‌ها فرمان می راند ؛ امیرکبیر، وزیری که ایران وامدار اوست

بعضی افراد هستند که نقش مهمی در زندگی و تاریخ مردم یک سرزمین ایفا می کنند. آدم هایی که از خون و گوشت همین مردم بوده اند، در خانه ای از خانه های همین سرزمین پای به عرصه حیات نهاده اند، در بین مردم و در کوچه و خیابان های همین کشور قد کشیده اند و برای آبادانی و پیشرفت خاک خود تلاش کرده اند. با اینکه افرادی مهم و تاثیر گذار بودند ولی دست روزگار و افراد بدخواه و کینه توز، به آن ها مجال نداده است و در بین مردم خود یا در دیار غربت، چشم از جهان فرو بسته اند. تاریخ در گوشه گوشه خود از این دست افراد کم ندارد، افرادی نظیر ملاصدرا، عباس میرزا، امیر کبیر، قائم مقام فراهانی. این افراد تاریخ ایران زمین را به زیبایی نگارش کرده اند و یادگاری زیبا برای نسل های بعد به جای گذاشته اند. ۲۰ دی، بزرگداشت امیرکبیر هست، مردی که با کارهایی که انجام داد، ایران زمین را متحول کرد. در زندگینامه امیرکبیر آمده است که امیر، مردی از همین سرزمین بود که عاشقانه برای مردمش مبارزه کرد و سرانجام به دست عزیزترین فرد زندگی خود که حکم پسر را برای او داشت، در حمامی از خون پاکش چشم از دنیا فرو بست و ماندگار شد.
میرزا تقی خان، پسر کربلایی محمد قربان فراهانی، ملقب به اتابک اعظم امیر نظام از بزرگترین رجال سیاسی و بزرگترین وزرای ایران بود که در سال ۱۲۲۳ قمری در شهر فراهان چشم به جهان گشود. او در خانواده ای از طبقات تهیدست جامعه به دنیا آمد. در زندگینامه امیرکبیر آمده که امیرکبیر کودکی و نوجوانی را در کنار خانواده قائم مقام سپری کرد. امیر، در کودکی هنگامی که غذای فرزندان قائم مقام را می آورد، برای باز پس بردن ظروف در حجره می ایستاد و آنچه معلم به ایشان می آموخت را فرا می گرفت. در زندگینامه امیرکبیر مطلبی جالب آمده که به این شرح است: روزی قائم مقام به آزمایش پسرانش آمد و هر چه از آنان پرسید، ندانستند اما امیر جواب داد. قائم مقام پرسید: تقی تو کجا درس خوانده ای؟ او در پاسخ گفت: روزها که غذا را می آورم، گوش می ایستم. قائم مقام انعامی به او داد ولی نگرفت و گریه کرد. به او گفت چه می خواهی؟ وی گفت: به معلم امر فرمائید درسی را که به آن ها می دهد، به من هم بیاموزد. قائم مقام پذیرفت و به معلم دستور داد تا به او علم بیاموزد. او در همین دوران شیوه های منشی گری، نامه نگاری و صدور احکام دیوانی را از قائم مقام آموخت تا آنجا که قائم مقام، تحریر و نگارش پاره ای از احکام و نوشته ها را به میرزا تقی خان سپرد. به تدریج کار او در محدوده شغل دبیری قرار گرفت و از رموز و ضوابط امور اداری و دیوانی به خوبی آگاهی یافت و به خاطر کفایت و لیاقتی که از خود نشان داد و بیشتر از آن علاقه شدیدی که ناصرالدین شاه به وی داشت و او را پدر خود می دانست، به سمت صدراعظمی شاه منصوب گردید. امیرکبیر یکی از صدراعظم های ایران در دوره ناصرالدین شاه قاجار بود. اقدامات امیرکبیر اندکی پس از رسیدن به صدارت و با توجه به سن کم شاه آغاز شد و تا پایان صدارت کوتاه مدت او ادامه یافت. دشمنی افرادی مانند آقا خان نوری و مهدعلیا و نادانی ناصرالدین شاه، باعث شد تا در ۲۰ محرم سال ۱۲۶۸ هجری قمری امیرکبیر از صدارت معزول و در ۲۵ محرم به شهر کاشان تبعید شود. امیرکبیر که در آن دوران شوهر خواهر شاه بود به دلیل حسادت های زنانه مادر شاه که دل به عشق امیر سپرده ولی امیر به او توجهی نداشت، سرانجام در روز جمعه ۲۰ دی سال ۱۲۳۰ به دست نالایقی به نام حاج علیخان مراغه ای معروف به حاجب الدوله در حمام فین کاشان به شهادت رسید. این مقاله به مناسبت بزرگداشت امیرکبیر نگارش شده است.زندگینامه امیرکبیر
* گزیده ای از زندگینامه امیرکبیر به مناسبت ۲۰ دی: اقدامات امیرکبیر
امیر با توقیف و تبعید برخی از روحانیان متنفذ شهر تبریز و منع بست و جلوگیری از تعزیه خوانی این سیاست را در بین اقدامات امیرکبیر دنبال کرد. امیرکبیر چند مسجد و مدرسه دینی ساخت از جمله مدرسه شیخ عبدالحسین در بازار تهران. او ساختمان امامزاده زید تهران را بنا کرد و طی یک دستور چاپخانه ها را از چاپ آیات قرآنی بر کاغذهای باطله منع کرد تا مبادا به قرآن اهانت گردد. در زندگینامه امیرکبیر در برخی از مناطق اراذل مست کرده و عربده می کشیدند و زنان و دختران پس از غروب آفتاب از ترس حمله آن ها جرأت بیرون آمدن از خانه را نداشتند. گاهی اوقات، مردان مست قمه خود را از غلاف بیرون می کشیدند و عبور و مرور را قطع می کردند. در بین اقدامات امیرکبیر این بود که میگساری را ممنوع شد و مجازات های سختی برای قانون شکنان در نظر گرفته شدند. کاستن از مخارج دولت از اقدامات امیرکبیر بود. او هیأتی از مستوفیان را تحت نظر مستوفی الممالک آشتیانی تشکیل داد. این هیأت پس از رسیدگی های لازم کسری عایدات را نسبت به هزینه های مستمر یک میلیون تومان تشخیص داد. امیرکبیر برای خاتمه دادن به بحران مالی و متوازن ساختن عایدات خزانه، دستور داد به تناسب از حقوق و مقرری کارکنان دولت کاسته شود و این عمل را از حقوق خود گرفته تا کوچکترین مستخدمین اجرا کرد. آبله کوبی را در سرتاسر ایران مرسوم ساخت و رساله ای در این باب از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه و چاپ کرد. آفت دیگر وبا بود که غیر از مقاله هایی که در وقایعه الاتفاقیه نوشته می شد، جزوه قواعد معالجه وبا راجع به چگونگی این بیماری و جلوگیری از سرایت آن نوشته شد و میان روحانیون و سرشناسان محله های شهر در زندگینامه امیرکبیر پخش شد. تأسیس مریضخانه با توانایی درمان ۴۰۰ بیمار و مجهز به داروخانه، ارسال پزشک به ولایات، دادن تصدیق طبابت به پزشکان، جمع آوری گدایان، رفع کم آبی تهران از طریق جاری کردن رودخانه کرج به شهر، تأسیس چاپارخانه برای نامه های پستی، ایجاد تذکره چاپی برای مسافرت ایرانیان، قانون بلیت دروازه برای مسافرت از شهر تهران برای حفظ امنیت، ساختن بنای تیمچه، بازار امیر، میدان توپخانه، عمارت توپخانه و سبزه میدان در تهران و آثار دیگر در استان اصفهان از دیگر اقدامات امیرکبیر بود. در سال ۱۲۶۶ مقدمات افتتاح مدرسه ای که در آن جوانان ایرانی بتوانند با علوم جدید و صنایع اروپایی آشنایی پیدا کنند را فراهم ساخت تا در آنجا مانند مدارس پلی تکنیک آن زمان تمام علوم و صنایع و فنون نظامی تدریس شود. به همین مناسبت اسم مدرسه را دارالفنون گذاشت. در سال اول تأسیس، مدرسه مطابق شرح وقایع التفاقیه ۱۰۵ نفر شاگرد داشته که در هفت رشته به قرار زیر مشغول تحصیل بودند: ۲۶ نفر توپخانه، ۲۰ نفر طب، ۲۰ نفر پیاده نظام، ۵ نفر سواره نظام، ۱۲ نفر مهندسی،۷ نفر داروسازی، ۵ نفر معدن شناسی. این متن در باب بزرگداشت امیرکبیر نگارش شده است.