پدر علم کویر شناسی ایران : مالچ‌پاشی خیانتی بس بزرگ و نابخشودنی است

مالچ پاشی در خوزستان سبب اعتراض فعالان محیط زیست شده ولی مدیران منابع طبیعی معتقدند که ثمرات مالچ پاشی بیشتر از زیان‌هایش است و سازمان حفاظت از محیط زیست مجوزهای لازم در این باره را صادر کرده است.
سال‌های متمادی است که کانون‌های گرد و غبار به علت تخریب محیط‌زیست و فرسایش خاک به وجود آمده‌ و گردوغبار ناشی از آن‌ها بر سلامت و اقتصاد تأثیر مخرب بر جای گذاشته و هر از چند گاهی بخش عمده‌ای از آسمان را تیره و تار می‌کند.
در این میان برای مقابله با فرسایش خاک و جلوگیری از حرکت ماسه‌های روان نسخه‌ای به نام مالچ پاشی آن هم مالچ نفتی تجویز شده است که اگر به صورت صحیح هم انجام پذیرد باز هم مخالفانی دارد. دکتر کردوانی پدر علم کویر شناسی ایران البته معایب مالچ پاشی را چندین برابر محاسنش می‌داند و اظهار می‌کند که مالچ‌پاشی خیانتی بس بزرگ و نابخشودنی است.
«مالچ» نوعی پوشش برای تثبیت شن‌های روان در مناطق بیابانی است. در خوزستان ۵۰ سال است که از نوع مالچ نفتی برای این کار استفاده می‌شود. حدود ۱۰ سال است که کارشناسان و دوستداران محیط زیست نسبت به زیان‌های استفاده از مالچ نفتی در عملیات بیابان‌زدایی هشدار داده و خواستار جایگزینی روش‌های بی‌خطر شد‌ه‌اند. مالچ پاشی نفتی در مناطق حفاظت شده خوزستان سال گذشته با راه اندازی کمپینی تحت عنوان نه به مالچ پاشی ممنوع شده بود اما فعالان محیط زیست خواستار توقف مالچ پاشی نفتی در همه ماسه‌زارهای خوزستان شده‌اند.
در بهمن سال گذشته بحث مالچ‌پاشی نفتی در منطقه «فکه» در دشت آزادگان که زیستگاه گونه آهوی کمیاب است، از سوی اداره کل منابع طبیعی خوزستان مطرح و تجهیز کارگاه نیز انجام شده بود که با اعتراض فعالان محیط زیست و ورود سازمان حفاظت محیط زیست، از اجرای آن ممانعت شد.
اعتراض فعالان محیط زیست به مالچ پاشی با تجهیز کارگاه مالچ پاشی نفتی در منطقه بیت کوصر دشت آزادگان در اسفندماه سال گذشته دوباره آغاز شد، اما با ادامه فعالیت و صدور مجوز مالچ پاشی نفتی در ۸۰۰ هکتار از دشت آزادگان از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان، این اعتراضات ادامه یافت. «بیت کوصر» یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان زمستان گذر و گونه‌های حمایت شده «هوبره» و «خروس کولی دشتی» است. این منطقه رملی حاوی پوشش گیاهی غنی و تنوع زیستی خاص و بی نظیر است.
مالچ پاشی نفتی در منطقه «بیت کوصر» که در تاریخ ۲۰ اسفند ماه با حکم دادستان دشت آزادگان، در پی اعلام جرم یکی از انجمن‌های زیست محیطی خوزستان متوقف شده بود، در ۲۵ اسفند گذشته دوباره از سرگیری شد.
معاون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اما می‌‎گوید: قانون به من گفته باید محیط زیست اجازه آغاز کار را بدهد لذا اگر عملیات مالچ‌پاشی در بیت کوصر انجام شد به این دلیل است که محیط زیست مجوز آن را صادر کرده است.
فرهاد سرداری ادامه می‌دهد: پس از اعتراض فعالان محیط زیست به همراه مسؤولان محیط زیست خوزستان از منطقه بیت کوصر بازدید کردم این منطقه عاری از پوشش گیاهی است و هر محدوده اکوتون ممکن است دو کیلومتر یا بیشتر باشد و یکی از مشخصات این منطفه نداشتن پوشش گیاهی پایا است.
محمد جواد اشرفی، مدیرکل محیط زیست خوزستان نیز می‌گوید: مالچ‌پاشی در شن‌زارهای غرب کارون بر اساس یک تصمیم سازمانی با لحاظ کردن مبانی کارشناسی و رعایت مسائل فنی و اقتصادی انجام شده است. مالچ‌پاشی در خوزستان در شرایط زمانی خاص صرفاً برای حفظ منابع زیستی و اقتصادی استان انجام می‌شود و این فعالیت بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته برای سال ۹۸ تا انتهای پروژه ادامه خواهد داشت.
سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان نیز با اشاره به برنامه مالچ پاشی ۸۰۰ هکتار در ماسه‌زارهای دشت‌آزادگان در غرب خوزستان می‌گوید: عملیات مالچ پاشی نفتی منطقه بیت کوصر اکنون بیش از ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و مراحل پایانی را طی می‌کند.
کوروش کیانی منطقه «بیت کوصر» دشت‌آزادگان را یکی از کانون‌های بحرانی فرسایش بادی می‌داند و می‌افزاید: بر اساس مطالعات، این کانون فرسایش بادی (مناطق ام الدبس و بستان) ۸۰ هزار هکتار وسعت دارد و مالچ پاشی و نهالکاری در آن از سال ۷۷ شروع شده است.
به گفته وی روستاهای منطقه ۴۰ هزار واحد دامی دارند که تامین علوفه آنها در گرو تثبیت شن‌های روان است.
وی با بیان اینکه شن‌های روان این منطقه بر تاسیسات و زمین‌های کشاورزی اثر منفی دارد، بیان می‌کند: ۶۰ هزار هکتار از ماسه‌زارها در منطقه صفر مرزی است که طبق مطالعات، با توجه به اینکه در معرض باد غالب از عراق به کشور است، باید تثبیت شوند.
کیانی اضافه کرد: ۱۰ تا ۱۴ روز پس از عملیات مالچ پاشی، نهالکاری با گونه‌های بومی منطقه همچون کهور و آکاسیا آغاز می‌شود.
محمد درویش، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نیز می‌گوید: «بر پایه مطالعات انجام شده و همچنین پژوهش هایی که در بخش بیابان توسط اساتیدی چون مهندس لقمان و دکتر حمیدرضا عباسی انجام گرفته، ضرورت مالچ پاشی در منطقه بیت کوصر و اغلب مناطق شن زار در خوزستان را رد می کنم. اصولا در سرزمینی که گونه های گیاهی سازگار و ارزشمندی چون استبرق و شورگز با خواهش های بوم شناختی پایین دارد، هیچ نیازی به استفاده از خاکپوش های نفتی نیست. در ثانی، اصولا منشاء ریزگردها هرگز چنین تپه‌های ماسه ای نبوده است و بنابراین برای مهار گرد و غبار کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون که هموطنان ما را در خوزستان آزار می‌دهد باید به احیای تالاب‌های منطقه و اختصاص حقابه پایدار و نیز مدیریت چرا با استفاده از قرق اقدام کرد».