جای خالی «فانوس رمضان» در جای جای معماری شهری خوزستان

در حالی‌که می‌توان از «فانوس رمضان» به عنوان یک نشانه فرهنگی و نماد برجسته‌ای در تعریف «شخصیت شهر» در ماه مبارک رمضان بهره برد، اما جای این حضور، در جای جای معماری شهری استان به وضوح نمایان است.

هر دین و مذهبی برای بقا و استمرار نیاز به قالب بیرونی متناسب با ابعاد درونی خود دارد و هنر مرتبط با آن دین موظف به خلق این ساختار است که در مباحث معماری و شهرسازی شامل خلق فضاهای شهری و عناصر معماری است که در آن قرار می‌گیرند.

در شب‌های رمضان، مسلمانان سرزمین‌های مختلف از دیرباز تاکنون،‌ سنت‌‌های گوناگونی داشته‌اند که بازتاب فرهنگ و آیین آنان در سده‌های مختلف بوده است، رمضان برجسته‌‌ترین ماه در میان همه مسلمانان است که به واسطه ویژگى‌هاى مهمى که دارد، ریشه برکات بسیار بزرگی برای جوامع اسلامی و پایه نعمت‌هاى بى‌شمار برای ما بوده و هست.

در این میان هنر و معماری اسلامی دارای گنجینه عظیمی از معانی عمیق عرفانی و حکمت الهی است، که می‌توان از آن به‌عنوان المان و نشانه شهری برای هویت بخشی بهتر به شهرهای کشورمان الهام گرفت.

*«فانوس رمضان» چیست؟!

فانوس رمضان سنتی به جا مانده از دوران فاطمیون و از آیین‌های مردمی اصیل در مصر است که برای نوید آمدن رمضان در خیابان‌های این کشور روشن می‌شود.

ساخت فانوس رمضان یکی از صنایع رایج در مصر در آستانه این ماه است و مصری‌ها با سرگرم‌ شدن در این صنعت، به استقبال رمضان می‌روند و تا چند هفته به این کار ادامه می‌دهند.

شکل و شمایل فانوسی که امروزه در ماه مبارک رمضان در مصر مورد استفاده قرار می‌گیرد، به حدود ۱۰۰ سال پیش یا کمی بیشتر بر می‌گردد، هر چند که تفاوت‌هایی جزئی با فانوس‌های امروزی داشت.

فانوس رمضان که با دستان مصری‌ها ساخته می‌شود و در واقع یکی از صنایع دستی در این کشور است، در بسیاری از کشورهای عربی نیز به فروش می‌رسد.

*فانوس‌های رمضان در قالب المان و نشانه شهری استفاده شود

مشاور مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان به این اداره کل و شهرداری پیشنهاد داد: فانوس‌های رمضان با به‌کارگیری در المان‌های شهری در شهر چشم‌نوازی کنند.

قاسم منصور آل‌کثیر در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شوش اظهار کرد: استفاده از نشانه‌ها در برنامه‌ریزی شهری و اجتماعی می‌تواند با اهداف کاربردی تاثیرگذار و هدفمند صورت پذیرد تا تغییری در شهر ایجاد شود و در این میان نمادها و نشانه‌های اسلامی می‌تواند در حوزه هویت بخشی به شهر و معماری ایرانی اسلامی، به‌کار گرفته شود.

وی خاطرنشان کرد: شهر پیش از آنکه از چیزها تشکیل شده باشد از تفاوت‌ها تشکیل شده و لازم است کاری کرد که فضای شهری در ماه خاص همچون رمضان تفاوت چشمگیری در بخش سیمای شهر داشته باشد، این تفاوت‌ها به‌ویژه با استفاده از المان و نمادهایی همچون فانوس از نظر زیباشناسی برای مخاطبان جذاب خواهد بود.

آل‌کثیر افزود: در کشورهای اسلامی فانوس‌های رنگی به‌عنوان نماد رمضان شناخته می‌شوند؛ استفاده از این نماد، می‌تواند فضای روحانی و زیبایی به شهرهای کشور بدهد.

*تعریف «شخصیت شهر» و احساس «مطبوع خوش و آسایش»

مشاور مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان، به فانوس به عنوان نماد ماه رمضان اشاره کرد و گفت: از فانوس می‌توان به عنوان یک نشانه بین فرهنگی بهره برد و از آن به عنوان نماد برجسته‌ای در تعریف «شخصیت شهر» در ماه مبارک رمضان استفاده کرد.

وی اضافه کرد: بسیاری از ما شهرهایمان را از خلال حس‌های درونی و ذهنی می‌بینیم و حس می‌کنیم و در این تجربه آنچه باید زیبایی تعریف شود احساس «مطبوع خوش و آسایش» است که بخش مهمی از آن حاصل تجربه جاذبه‌های نگرش در شهر و سیمای شهر است.

آل‌کثیر ادامه داد: در رمضان شهرهای کشورهای اسلامی از نظر دینی ـ فرهنگی بیش از پیش شبیه به یکدیگر می‌شوند و این فرصتی است که ما مشترکات فرهنگی دینی خود را با استفاده از ابزارهای الزام آور و نشانه‌ها مستحکم‌تر کنیم.

مشاور مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان یادآور شد: همانطور که می‌دانیم تا پیش از نشانه‌های نوظهور در حوزه روشنایی همچون لامپ‌ها و چلچراغ‌ها، فانوس در همه منازل حضوری پررنگ داشت و پیشینیان ما حافظه جمعی مشترکی با آن دارند البته بازار این فانوس‏‌ها در ماه رمضان و در کشورهای اسلامی داغ است و مردم از آنها برای تزئین خانه‏‌ها و کوچه‏‌ها بهره می‏‌گیرند.

پیش از این مصطفی متولیان، معاون تشکل‌های مردمی ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر رنگ و پرچم سفید را به‌عنوان نماد ماه رمضان معرفی کرده بود.