انتقال آب و تنش آبی استان‌ها/ رودخانه‌های خوزستان بی‌رمق شده‌اند

همزمان با کمبود آب در کشور و برنامه‌های وزارت نیرو برای انتقال آب، این روزها شاهد جنگ رسانه‌ای و تنش مسئولان استان‌ها هستیم که اوج آن را در بین استان‌های خوزستان و اصفهان می‌توان مشاهده کرد.

این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.

رودخانه‌ها معمولا فواید بسیاری در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و تعدیل آب و هوا دارند. نقش رودخانه‌ها در اشتغال‌زایی یک نقش بی‌بدیل بوده و به‌طور معمول زندگی افرادی که در کنار یک رودخانه هستند به‌صورت مستقیم با آن رودخانه گره خورده است.

اگر رودخانه‌ای بنا به هر دلیلی خشک شود قطعا تبعات منفی بسیاری برای کشور و به‌ویژه مردم آن خطه به دنبال دارد. در تمام دنیا استقرار برخی از صنایع و مشاغل مختلف در نزدیکی رودخانه‌ها صورت می‌گیرد بنابراین خشک شدن رودخانه‌ها بزرگ‌ترین ضربه اقتصادی را نیز به دنبال خواهند داشت.

وجود پنج رودخانه در خوزستان نقش‌های بسیار با برای مردم این استان و به‌تبع کشور ایفا کرده است. به‌عنوان مثال در شهری مانند اهواز که دمای آن گاها تا بالای ۵۰ درجه هم می‌رسد وجود رودخانه کارون یک نعمت الهی بوده که باعث تعدیل دما برای مردم این شهر می‌شود. یکی از مهم‌ترین فواید رودخانه‌ها در خوزستان کاهش گردوغبارهای ورودی به این استان است.

نماینده مردم خرمشهر در مجلس در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: یک برنامه بازدید از سرشاخه‌های کارون در چهارمحال و بختیاری را با برخی از نماینده‌های مردم خوزستان در مجلس داشتیم. تونل‌های انتقال آب مربوط به زمان قبل از انقلاب و یکی هم‌زمانی که شهرهای ما در جنگ بودند اصفهانی‌ها درگیر کشیدن آب شدند را مشاهده کردیم.

عبدالله سامری افزود: یکی از طرح‌های انتقال آب به اصفهان هم تا سال ۹۰ تمام‌شده و ابتدای سال ۹۲ آبگیری کرده بودند. یک طرح دیگری هم به نام بهشت‌آباد داشتند که آن را حذف کرده و روز بازدید قصد داشتیم بررسی کنیم که آیا دوباره این طرح را اجرا کرده‌اند یا خیر که متوجه شدیم خوشبختانه نتوانسته‌اند کاری انجام دهند.

وی عنوان کرد: اصفهانی‌ها دنبال این بودند که تونل بهشت‌آباد را حفر کرده و یک سد را هم در چهارمحال و بختیاری احداث کنند و دوباره با حفر یک تونل دیگر آبی که پشت این سد جمع شده را به اصفهان ببرند. خوشبختانه مانع از انجام این طرح شدیم اما همه باید بدانند که با ساخت سد مشکلی نداشته و تنها بحث موجود انتقال آب به اصفهان است.

نماینده مردم خرمشهر در مجلس بیان کرد: اصفهانی‌ها چون در سال ۹۰ افرادی را در بدنه دولت داشتند شیطنت کرده و طرح خود را به پایان رسانده و در سال ۹۲ آن را آبگیری کردند. آنها ابتدا گفتند انتقال آب تنها برای مصرف شرب خواهد بود در حالی که آب انتقال داده‌شده برای مصرف فولاد، کشاورزی و شرب بود. چنین کاری واقعا نهایت بی‌انصافی دولت در حق خوزستان بود.

اجحاف بزرگ در حق خوزستان

سامری ادامه داد: رئیس دولت هم مانع برنامه انتقال آب به اصفهان نمی‌شد. همچنین اطلاعات غلطی را به مسئولان ارائه می‌کردند که چون کارون آب دارد باید اضافه آن را به شهرهای دیگر ببریم و این اطلاعات غلط در واقع خیانت به مردم خوزستان بود.

انتقال آب

وی یادآور شد: حق آبه ای که برای تالاب هورالعظیم در نظر گرفته‌شده حق واقعی آن نیست. متأسفانه در حق خوزستان اجحاف بزرگی شده چون وقتی این استان درگیر جنگ بود دیگزان درگیر کشیدن آب برای خود بودند و این کارها خلاف گفته امام راحل است.

نماینده مردم خرمشهر در مجلس تأکید کرد: یکی دیگر از اشتباهات این بود که کارخانه فولادی که باید در کنار آب‌های هرمزگان باشد را به اصفهان انتقال دادند و بعد آب‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری را برای این کارخانه انتقال دادند. در حال حاضر برای کشاورزان خوزستانی مانع کشاورزی از طریق رودخانه کارون شده‌اند اینجا سؤال پیش می‌آید که چرا آب سرشاخه‌های کارون را به اصفهان و سایر استان‌ها داده‌اند در حالی که کشاورزی خوزستان روی زمین‌مانده و کشاورزان ما از کار اصلی خودشان محروم شده‌اند.

سامری اضافه کرد: در حال حاضر کشت شلتوک و برنج در خوزستان ممنوع شده و روی هم رفته برداشت آب از کارون برای کشاورزان کاهش پیدا کرده که وزارت نیرو باید در این زمینه پاسخگو باشد. البته مسئولان وزارت نیرو عنوان می‌کنند که هیچ طرحی برای انتقال آب نداشته و طرح‌هایی هم که موجود بوده را متوقف کرده‌اند.

استیضاح وزیر نیرو تنها سلاح نمایندگان خوزستان

وی بیان کرد: اگر این کارهایی که مدنظر بعضی از افراد شیطنت باز هست ادامه پیدا کرده و آب را دوباره انتقال دهند خوزستان نابود شده و آب کارون خشک خواهد شد. تنها اسلحه‌ای که نمایندگان خوزستان در دست دارند استیضاح و طرح سؤال از وزیر نیرو است که چند وقت پیش این وزیر را در ارتباط با آب و فاضلاب به کمیسیون کشاورزی برده و ضمن طرح سؤال وی را به چالش نیز کشیدیم.

انتقال آب

نماینده مردم خرمشهر در مجلس تصریح کرد: چند روز پیش لوله انتقال آب به خرمشهر از مسیر اهواز به این شهر ترک‌خورده و آب شوری خیلی بالایی داشت. تا هنگام رفع شدن این نقص آبی که به لوله‌های شهری و روستایی خرمشهر تزریق شد شور بوده و تا آب شیرین به خرمشهر برسد چهار روزی طول کشید. باید دولت تدابیری را اتخاذ کند .

نائب رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس نیز در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: خوزستان دارای پنج رودخانه فعال و دائمی بوده و یک‌سوم آب‌های جاری کشور در خوزستان بوده و ۱۲ درصد محصولات کشاورزی کشور از استان خوزستان تأمین می‌شود.

سیاست غلط نگهداری آب در بالادست

ناصر صالحی نسب بیان کرد: خوزستان با فعالیت نیشکر و بازارچه‌های فراوان، فعالیت نفت، گاز، پتروشیمی و صنایع یک استان قوی و توانمند است. این استان چند قومیتی بوده و مسئولان دولتی و کارگزاران نظام باید با چشم و دید باز به این استان زرخیز نگاه کرده و برای مشکلات آن چاره‌اندیشی کنند. نباید بگذارند سیاست‌های غلط مانند اینکه به خاطر آبیاری فقط ۱۰ هزار هکتار از اراضی استان ایلام آب را در بالادست نگه‌داشته و اجازه رهاسازی آب را برای مردم استان خوزستان و کشاورزان ندهند. در این استان بیش از یک‌میلیون نفر در شوش، اهواز، حمیدیه، دشت آزادگان و هویزه با کار کشاورزی ارتباط دارند.

وی ادامه داد: نباید این کشاورزان به خاطر احیای کشاورزی ایلام از کشت و زرع خود محروم شوند و چنین کاری یعنی سیاست دوگانه و اصلا قابل‌قبول نبوده و باید گفت این سیاست تبعیض‌آمیز و در نهایت بی‌عدالتی است.

نماینده مردم دشت آزادگان در مجلس گفت: دولتی‌ها از این سیاست کورکورانه دست بردارند چون مردم خوزستان در زمان جنگ تاوان جنگ را از لحاظ تعداد شهید و تخریب شهرها داده‌اند. شهر هویزه تنها شهر کشور است که در زمان جنگ کاملا با خاک یکسان شده و سوسنگرد، خرمشهر، بستان و آبادان هم‌چنین تاوان‌هایی داده‌اند. همان‌گونه که امام راحل فرموده‌اند خوزستان دین خود را به اسلام ادا کرده واقعا هم همین‌طور است.

انتقال آب

نائب رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس یادآور شد: دولت باید حضور پیدا کرده و مسائل زیربنایی مثل راه، فرودگاه، آب شرب مردم و مهم‌ترین مشکل بحث بیکاری جوانان استان خوزستان است را حل کند. متأسفانه خوزستان یکی از استان‌های اول کشور به لحاظ نرخ بیکاری است و نیاز دارد که دولت و کارگزاران بالا وارد مسئله شده و مشکلات را حل کنند.

وی در پایان تأکید کرد: با برنامه‌ای که دولت در دستور کار خود قرار داده نباید به‌صورت خوش‌بینانه به رفع مشکلات استان و کشاورزی نگاه کرد. سیاستی که در بهره‌برداری بیش از حد از بالادست رودخانه‌ها در پیش گرفته‌اند یکی از این سیاست‌های غلط است.

شور شدن رودخانه‌ها

همچنین مدیرکل محیط‌زیست خوزستان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: هر رودخانه بسته به میزان مصارف برداشت‌هایی که از آن انجام می‌شود و ورودی‌هایی که به رودخانه انجام می‌شود مثل زه آب‌های کشاورزی و یا پساب‌های مختلف باید حیاتی داشته باشد تا بتواند شادابی و زنده بودن اکوسیستم رودخانه را حفظ کند. همچنین برای اینکه قدرت خود پالایی داشته باشد باید از یک حداقل دبی قابل قبولی برخوردار باشد.

احمدرضا لاهیجان زاده اضافه کرد: زمانی که رودخانه نتواند این دبی قابل‌قبول را داشته باشد به تدریج دچار مرگ زیستی و اکوسیستمی شده، اکسیژن خود را از دست داده و به سمت بی‌هوازی شدن سوق پیدا می‌کند. این اتفاق باعث می‌شود که رنگ و طعم رودخانه به‌تدریج تغییر پیدا کرده و نهایتا با تولید بو و گازهایی نظیر (H۲S) و متان عملا حیات خود را از دست بدهد.

وی عنوان کرد: رودخانه‌ای مانند رودخانه کارون با توجه به ویژگی‌های اقلیمی و خروجی و ورودی‌های رودخانه می‌بایست در مقطع اهواز حداقل ۲۵۰ مترمکعب بر ثانیه دبی داشته باشد تا بتواند از یک حداقل توان خود پالایی برخوردار شود.

مدیرکل محیط‌زیست خوزستان بیان کرد: رودخانه‌ای مثل کارون یا زهره که مستقیما به خلیج‌فارس منتهی می‌شوند اگر نتوانند دبی مناسب را داشته باشند بر اثر مد دریا و آب‌شور می‌تواند تا ده‌ها کیلومتر در مسیر مخالف رودخانه واردشده و شوری شدید رودخانه را در مصب رودخانه باعث شود.

تأثیر مستقیم آورد رودخانه‌های بر حیات تالاب‌ها

لاهیجان زاده ادامه داد: رودخانه‌هایی مانند کرخه و مارون در خوزستان علاوه بر اینکه می‌بایست دارای یک حیات پویا و اکوسیستم سالم باشند خود نیز باید تأمین کننده آب تالاب‌های هورالعظیم و شادگان باشند که هر اتفاقی در آورد رودخانه و کاهش کیفیت آنها اثر مستقیم بر زیستگاه بسیار با ارزش این تالاب‌ها می‌شود.

وی در پایان گفت: به هر حال حفظ کمیت رودخانه‌های استان عامل مستقیمی در کیفیت و اثر بی‌بدیلی هم در پایین‌دست خود و هم در محل اکوسیستم های متصل به دریا و یا تالاب خواهند داشت.