تغییر کاربری؛ کابوس باغ‌های محلات/ پیش‌بینی ۴ راهکار

محلات- چند ماهی است که برای جلوگیری از مرگ باغهای شهر توریستی محلات اجماعی بین مسئولان این شهر به وجود آمده، اما تا کنون بخش زیادی از باغ‌های محلات بر اثر بی‌توجهی تبدیل به آپارتمان یا خیابان شده‌اند.

روزگاری شهر توریستی محلات همچون نگین سبزی در دستان منطقه خودنمایی می کرد و باغات سرسبز و هوای مطبوع و خنک آن در فصول گرم سال، چشم نواز مسافران و گردشگران بود. اما چندسالی است که درختان پیر و تشنه باغات شهر به انتظار مرگ نشسته اند. آسمان مرگ درختان را نظاره گر است و از باریدن بر آنان امتناع می کند و درختان پیر، مختصر آبی که در جوی های قدیمی روان می شوند و در فضای وسیع باغ منتشر می شوند را از کام یکدیگر می ربایند.

خشکسالی شرایط را سخت کرده و آب موجود برای آبیاری باغات، کفاف این درختان پیر را نمی دهد و باغداران نیز ناامید شده اند. برخی از مالکان باغ ها نیز چند سالی است که همین مختصر آب را از درختان رنجور دریغ و آنها را به حال خود رها کرده تا در تنهایی خویش بمیرند و جای آن ها را برج و باروهای فلزی و سیمانی بگیرد و بر تارک شهر خودنمایی کند.

تغییر کاربری و خشک شدن باغ های شهر محلات طی سال های اخیر، کابوسی است که گستره وسیعی از باغ های شهرستان محلات را بلعید و اکنون که بخش عمده ای از باغات شهر از بین رفته اند مسئولین، محلات به فکر نجات باقیمانده باغ های شهر افتاده اند، باشد که این نوشداروی بعد از مرگ سهراب اثر کند.

باغات پیر محلات قربانی آبیاری سنتی شده اند

یکی از باغداران محلات گفت: بزرگ ترین مشکلی که اکنون باغات محلات با آن روبرو هستند کمبود آب و روش های آبیاری سنتی است که موجب هدر رفت آب موجود می شود.

محمدرضا شائی افزود: مشکل دیگر باغات محلات پیر بودن درختان آن است که در کنار معضل کمبود آب اجازه جایگزینی، اصلاح و نوسازی آن ها را نمی دهد.

وی یادآور شد: تا زمانی که آب از طریق جوی های قدیمی به باغات روان شده و روش های سنتی حاکم باشد نمی توان به حفظ باغات موجود امیدوار بود و باید برای استفاده از روش های نوین آبیاری به ویژه آبیاری قطره ای برنامه ریزی کرد.

این باغدار محلاتی با بیان اینکه برای نجات باغات شهر بحث ذخیره آب باید در اولویت باشد اظهار داشت: طرح احداث حوضچه ذخیره آب در سالیان گذشته مطرح شده اما تاکنون اجرایی نشده است در صورتی که با احداث حوضچه و ذخیره آب مازاد در فصول سرد سال، می توان در فصول گرم که درختان به آب بیشتری نیاز دارند، کمبود آب را جبران کرد.

مجوزهای تغییر کاربری بلای جان باغات محلات شد

مهدی سروش، مسئول فضای سبز شورای اسلامی شهر محلات گفت: از سال ۱۳۸۰ که طرح جامع و تفصیلی شهر محلات تهیه شد به بسیاری از باغات مجوز تغییر کاربری و احداث بنا داده شده که این موضوع باعث تخریب گسترده باغات این شهر طی سال های اخیر شده است.

وی افزود: در عکس هایی که از شهر محلات از سال ۱۳۳۵ به بعد باقی مانده است مشاهده می شود که محلات به صورت یک باغ شهر بوده و به ندرت منزل مسکونی در آن دیده میی شد، ولی در طول چند دهه گذشته عواملی همچون افزایش جمعیت و صنعتی شدن، کمبود آب و سوء مدیریت و قوانین اشتباه، موجب اتفاقات تاسف بار زیست محیطی در شهر شده و امروز باغات چندانی در محدوده شهر باقی نمانده است.

سروش با بیان اینکه به صاحبان باغ هایی که قصد خشک کردن باغ خود را داشته اند، اخطار داده شده است، اظهار داشت: درصدد شناسایی و تهیه شناسنامه برای باغات هستیم و به صاحبان باغ هایی که خشک شده اند یا درصدد خشک کردن باغات خود هستند از سوی کمیسیون ماده هفت قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، اخطار می دهیم تا آنها را احیا کنند و در صورت امتناع برای سیر مراحل قانونی به دادگستری ارجاع داده خواهند شد.

مسئول فضای سبز شورای شهر محلات افزود: در دیداری که با دادستان و رئیس دادگستری شهرستان محلات داشتیم، بر اعلام آمادگی دادگستری محلات از نظر قانونی و حقوقی، برای حفظ و حراست از باغ های شهر و جلوگیری از نابودی آنها تاکید شد.

سروش با اشاره به عزم جدی شورای شهر محلات بر حفظ باغات موجود محلات، گفت: با همکاری شهرداری محلات دو میرآب به کار گرفته شده اند تا باغ هایی که بدون مالک هستند یا مالکان آن ها نامعلوم است، آبیاری و از خشک شدن آنها جلوگیری شود.

کم آبی بهانه ای برای تغییر کاربری باغ ها به مسکونی شده است

مسئول کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر محلات با بیان اینکه معضل باغات محلات فقط مشکل کم آبی نیست، تاکید کرد: باغات محلات به دلیل پیرشدن و عدم میوه دهی، صرفه اقتصادی ندارند و مالکان آنها توجه چندانی به حفظ آن ها نمی کنند. برخی مالکان نیز به دنبال تغییر کاربری باغات هستند تا آنها را به مجتمع های مسکونی تبدیل کنند و کم آبی بهانه ای شده است تا باغات را خشک کنند.

وی تصریح کرد: گسترش باغات شهر از برنامه های شورا است و در حال حاضر به دنبال اجرای طرحی در منطقه اروج محلات هستیم که ده هزار هکتار زمین از سازمان مسکن و شهرسازی به منطقه گردشگری سرچشمه الحاق و در آن باغ های مثمر ایجاد شود.

سروش با اشاره به رویکرد شورای شهر بر حفظ حداکثری باغات محلات افزود: هرچند در گذشته پروژه هایی انجام شد که به محیط زیست آسیب زد ولی اکنون رویکرد شورا حفظ محیط زیست و باغات شهر است و در طرح های فنی یا عمرانی این نکته درنظر گرفته می شود که به محیط زیست و درختان و باغات آسیب نرسد.

مسئول فضای سبز شورای شهر محلات افزود: در حال حاضر یک عزم جدی برای حفظ محیط زیست و باغات موجود شهر محلات به وجود آمده است که اگر این اراده در سالیان گذشته اتفاق می افتاد امروز شاهد این حجم گسترده از تخریب باغات این شهر نبودیم.

باغات باید با کاشت گونه های مقاوم در برابر کم آبی گسترش پیدا کنند

علی یارمحمدی، کارشناس محیط زیست در خصوص ضرورت حفظ باغات گفت: با توجه به تغییر اقلیم و الگوی هواشناسی و کاهش بارندگی ها طی سال های اخیر، باید با استفاده از روش های مکانیزه و مدرن آبیاری، منابع موجود آب را مدیریت کرد و برای ایجاد باغات جدید با گونه های درختان مقاوم در برابر کم آبی و نیاز به حداقل میزان آب، سرانه فضای سبز را افزایش داد.

وی افزود: باغات ریه های تنفسی شهر و منبع تولید اکسیژن هستند و موجب تلطیف و خنکی هوای شهر می شوند و باید به هر قیمتی شده این منابع با ارزش زیست محیطی را حفظ کرد.

یارمحمدی با بیان اینکه شهر محلات بدون باغ صفایی ندارد و نمی تواند نسبت به جذب گردشگر در آینده موفق باشد، اظهار داشت: مهمترین عامل نابودی باغات محلات، عدم رسیدگی و توجه صاحبان آن ها در جایگزینی درختان پیر با درختان جوان و وجود روش های آبیاری سنتی و نیز تمایل مالکان برای تبدیل باغ به مجتمع مسکونی و تجاری است.

این کارشناس محیط زیست افزود: نابودی باغات و فضای سبز، آینده یک شهر را به خطر می اندازند و باید قوانینی از جمله حبس و جرایم سنگین برای نابود کنندگان باغ ها وضع شود تا نقش بازدارندگی داشته باشند و هرگونه ساخت و ساز در باغ ها ممنوع شود.

۴ راهکار برای حفظ باغات محلات پیشنهاد شده است

سید احمد سجادی، فرماندار شهرستان محلات اظهار داشت: در سالیان اخیر خشکسالی و کم آبی از یک طرف و انگیزه تغییر کاربری باغات به دلیل سودجویی مالکان آنها از طرف دیگر باعث شده است که باغات زیادی در محلات خشک شوند و از بین بروند.

وی با بیان اینکه طی ماه های گذشته در فرمانداری محلات جلساتی با موضوع نجات باغات برگزار شده است اظهار داشت: برای حفظ باغات موجود محلات چهار راهکار پیشنهاد شده است که یکی از راهکارهای ارائه شده مربوط به شهرداری محلات و مابقی به حوزه جهاد کشاورزی است.

سجادی تصریح کرد: با همکاری شهرداری محلات در حال بررسی عملی شدن این موضوع هستیم که مالکان باغ هایی که متقاضی تغییر کاربری باغ خود هستند، این باغ ها را با املاک مسکونی یا تجاری که در اختیار شهرداری است تعویض کنند.

وی یکی از طرح های مربوط به جهاد کشاورزی در این زمینه را مجوز تعمیر دیوار و حصارکشی باغات عنوان کرد و افزود: طرح دیگری که در دستور کار جهاد کشاورزی است آبیاری قطره ای باغات و پرداخت ۸۵ درصد کمک بلاعوض به باغداران برای اجرای این طرح است.

فرماندار محلات بیان داشت: سومین طرحی که اداره جهاد کشاورزی پیگیر آن است اعطای مجوز ساخت بنا به میزان ۵۰ الی ۷۰ متر متناسب با وسعت باغات با هدف اقامتی یا احداث قهوه خانه سنتی به منظور حفظ و رسیدگی به باقی فضای موجود باغ است که تاکنون برای این موضوع شش نفر متقاضی شده اند و قرار است به صورت پایلوت این کار انجام شود و درصورت موفقیت این طرح، به سایرین نیز مجوز ساخت داده شود.

سجادی درخصوص طرح ذخیره آب سرچشمه محلات در حوضچه لاستیکی شمال شهر گفت: در این طرح، مساله توجیه اقتصادی و نیز امکان بهره برداری از آب موجود در سرچشمه، مطالعه کافی صورت نگرفته است.

وی افزود: آب سرچشمه، قنوات پایین دست را اشباع می کند و بخشی از آن برای آبیاری درختان معابر شهر استفاده می شود و در صورت ذخیره آن در حوضچه لاستیکی، حدود ۳۰ درصد آن در معرض نور خورشید تبخیر می شود و مجموع این عوامل باعث می شود انجام این طرح منطقی به نظر نرسد و با توجه به تقسیم آب سرچشمه به سه سر شاخه، در حال بررسی امکان احداث حوضچه های کوچک ذخیره آب سر راه این سرشاخه ها و پمپاژ آب به باغات هستیم.

مجوز احداث قهوه خانه در باغات به منظور حفظ باقیمانده آن راهکار موثری نیست

رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان محلات در زمینه طرح احداث بنا در باغات گفت: تاکنون پرونده شش نفر متقاضی ساخت بنا را برای صدور مجوز به کمیسیون ارسال کرده ایم تا در صورت صدور مجوز کار ساخت بنا را شروع کنند.

علیرضا وکیل زاده افزود: درخصوص این طرح نظرات متفاوتی وجود دارد و نظر اکثریت بر این بود که این طرح می تواند در حفظ باغات موثر باشد و ما نیز پذیرفتیم ولی به نظر می رسد این کار چندان موثر نیست.

وی ادامه داد: پیشنهاد ما آبیاری تحت فشار بود تا با ایجاد مخزن ذخیره آب بتوانیم آب را لوله کشی کنیم و تسهیل در آب رسانی صورت پذیرد تا علاوه بر جلوگیری از هدررفت آب از طریق کانال های آبرسانی سنتی، امکان آبیاری قطره ای فراهم شود.

رییس اداره جهاد کشاورزی محلات با بیان اینکه آب موجود کفاف آبیاری باغات را نمی دهد، اظهار داشت: به علت خشکسالی ها و کاهش نزولات جوی، حق آب باغات بسیار کم شده است و کفاف آبیاری باغات را نمی دهد ولی در صورت انجام آبیاری تحت فشار می توان وضع موجود را مدیریت کرد و جهاد کشاورزی برای اجرای طرح آبیاری قطره ای تا ۸۵ درصد کمک بلاعوض به باغداران پرداخت می کند.

وکیل زاده با بیان اینکه برای تامین منابع آبی، در حال بررسی طرح احداث حوضچه ذخیره زمستانه آب سرچشمه برای استفاده در فصول گرم سال هستیم، تصریح کرد: به منظور ترغیب باغداران بر حفظ و توجه بیشتر به باغات خود به افرادی که قصد تعمیر دیوار و حصارکشی باغ را دارند، مجوز داده می شود.

به نظر می رسد یک اجماع و همدلی ارزشمند بین مسئولان اجرایی محلات برای حفظ باغات شهر بوجود آمده باشد. اجماعی که هر چند به مثابه نوشدارویی پس از مرگ سهراب باشد ولی باید آن را به فال نیک گرفت وامیدوار بود با برنامه ریزی کارشناسی و منظم وضعیت موجود را مدیریت کرده و در حفظ و گسترش فضای سبز شهر تلاش شود. اقدامی که هرچند دیرهنگام است ولی می تواند از نابودی بیشتر باغات هر جلوگیری کند.